Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR), który dotąd funkcjonował jako publiczne i otwarte źródło informacji o właścicielach i decydentach spółek, przestanie być ogólnodostępny. Zmiana ta wynika z projektu nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tzw. ustawy AML), przygotowanego przez Ministerstwo Finansów. Nowe przepisy są odpowiedzią zarówno na unijne regulacje, jak i wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 2022 roku, który zwrócił uwagę na konieczność lepszej ochrony prawa do prywatności osób wskazanych jako beneficjenci rzeczywiści.
Ograniczona jawność CRBR – co się zmieni?
CRBR, który do tej pory był dostępny za pośrednictwem Internetu dla każdego zainteresowanego, zostanie objęty istotnymi ograniczeniami. Swobodny dostęp do danych z rejestru zostanie zarezerwowany wyłącznie dla instytucji publicznych – takich jak organy ścigania, służby specjalne czy Krajowa Administracja Skarbowa. Pozostali użytkownicy będą musieli złożyć wniosek i wykazać tzw. uzasadniony interes, aby móc uzyskać dostęp do danych beneficjentów rzeczywistych.
Kto będzie mógł złożyć wniosek o dostęp do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych?
Zgodnie z projektem nowelizacji, dostęp do informacji zawartych w CRBR będzie możliwy tylko dla podmiotów, które wykażą uzasadniony interes – powiązany z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu lub zamiarem zawarcia transakcji z danym podmiotem gospodarczym.
W praktyce, będą to m.in.:
- dziennikarze śledczy, analizujący przepływy finansowe i struktury właścicielskie,
- organizacje pozarządowe zajmujące się przeciwdziałaniem nadużyciom finansowym,
- środowiska akademickie, prowadzące badania z zakresu prawa lub finansów,
- osoby fizyczne i prawne planujące zawarcie umowy lub innej relacji gospodarczej z podmiotem obowiązanym do raportowania danych do CRBR.
Wniosek będzie składany elektronicznie, a czas oczekiwania na jego rozpatrzenie ma wynosić maksymalnie 12 dni roboczych. W przypadku znacznego obciążenia systemu, termin ten może zostać wydłużony o kolejne 24 dni.
Czym jest „uzasadniony interes”?
Definicja uzasadnionego interesu nie została na ten moment precyzyjnie wskazana w projekcie ustawy. Jednak zgodnie z jego założeniami, przesłanka ta ma być oceniana na podstawie dwóch głównych kryteriów:
- Tożsamości i funkcji wnioskodawcy – czyli kim jest osoba lub instytucja ubiegająca się o dane,
- Związku między wnioskodawcą a podmiotem, którego dane dotyczą – np. potencjalna transakcja biznesowa.
W niektórych przypadkach domniemanie uzasadnionego interesu będzie stosowane automatycznie – dotyczy to przedstawicieli mediów, NGO i środowisk naukowych działających w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
Co oznaczają zmiany w jawności Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych dla przedsiębiorców?
Dla podmiotów gospodarczych i osób zawodowo analizujących struktury właścicielskie firm (takich jak prawnicy, compliance oficerowie czy doradcy transakcyjni) zmiany te oznaczają konieczność przystosowania się do nowych procedur. Dotychczasowe pozyskiwanie informacji z CRBR stanie się procesem bardziej sformalizowanym i czasochłonnym.
Zmiana jawności rejestru może również wpłynąć na ograniczenie przejrzystości rynku. Dla przedsiębiorców, którzy chcą weryfikować kontrahentów lub sprawdzać powiązania właścicielskie, nowe przepisy mogą stanowić barierę informacyjną.
Kiedy zmiany jawności CRBR wejdą w życie?
Pełne ograniczenia jawności CRBR według projektu mają wejść w życie od 1 lipca 2026 roku. Jednak już od lipca 2025 roku planowane jest przejściowe wdrożenie nowych zasad – dane z rejestru będą udostępniane tylko na podstawie oświadczenia o istnieniu uzasadnionego interesu, składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej.
Projektowana nowelizacja ustawy AML zmieni w sposób fundamentalny zasady dostępu do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Dotychczasowa jawność zostanie zastąpiona modelem o ograniczonym dostępie, w którym kluczowe znaczenie zyska wykazanie uzasadnionego interesu. Choć zmiany te mają na celu zwiększenie ochrony danych osobowych, mogą one jednocześnie wpłynąć na efektywność działań związanych z przejrzystością rynku i walką z praniem pieniędzy. Ostateczny kształt przepisów oraz praktyka ich stosowania pokażą, czy uda się znaleźć równowagę między ochroną prywatności a potrzebą transparentności w obrocie gospodarczym.
Więcej artykułów związanych z obsługą korporacyjną:
Zniesienie obowiązku publikacji strategii podatkowej
Podatek cyfrowy w Polsce - kto go zapłaci
Country-by-Country Reporting (CbCR) - ważne terminy!
