Fundacja rodzinna, wprowadzona do polskiego systemu prawnego ustawą z 26 stycznia 2023 r., stała się popularnym narzędziem sukcesji międzypokoleniowej, ochrony majątku i zarządzania rodzinnym kapitałem. Choć głównym celem fundacji nie jest prowadzenie działalności gospodarczej, to w praktyce fundacje rodzinne często posiadają udziały w spółkach, inwestują czy udzielają pożyczek.
Z tego względu pojawia się pytanie: czy i kiedy fundacja rodzinna podlega przepisom o cenach transferowych?
Mimo że fundacja rodzinna korzysta ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) na mocy art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o CIT, nie oznacza to automatycznego wyłączenia z obowiązków dokumentacyjnych w zakresie cen transferowych.
Fundacja rodzinna jako podmiot powiązany
Zgodnie z art. 11a ust. 1 pkt 5 ustawy o CIT, podmioty są uznawane za powiązane, gdy:
- jedno z nich posiada znaczący wpływ na drugie (kapitałowy, osobowy lub rodzinny),
- osoby fizyczne mają wpływ zarówno na fundację, jak i np. spółkę operacyjną,
- występuje kontrola zarządcza (np. ta sama osoba zasiada w organach dwóch podmiotów).
Fundacja rodzinna może zostać uznana za podmiot powiązany z:
- beneficjentem (jeśli jest aktywny w działalności gospodarczej),
- spółką, w której ma udziały,
- spółką, którą zarządzają osoby związane z fundatorem lub beneficjentami.
Przykład 1:
Fundacja rodzinna X posiada 100% udziałów w spółce Y. Beneficjentem fundacji jest syn fundatora, który jednocześnie jest członkiem zarządu spółki Y. Mimo że fundacja formalnie nie prowadzi działalności operacyjnej, transakcje między fundacją a spółką Y (np. pożyczka, najem, aport) mogą być objęte obowiązkiem dokumentacyjnym.
Rodzaje transakcji objętych przepisami TP
Wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów fundacji rodzinnej co do zasady nie mają charakteru gospodarczego – są realizacją postanowień statutu fundacji, a nie działalnością zarobkową. W związku z tym nie powinny być uznawane za transakcje kontrolowane. Jednak każdorazowo należy analizować konkretny przypadek – np. świadczenia oparte na umowach cywilnoprawnych mogą już podlegać obowiązkom dokumentacyjnym
Fundacja rodzinna może brać udział w różnorodnych transakcjach, które – jeśli są realizowane z podmiotami powiązanymi – mogą wymagać sporządzenia dokumentacji cen transferowych, np.:
- Udzielanie pożyczek spółkom powiązanym,
- Najem lub dzierżawa nieruchomości,
- Przenoszenie własności aktywów,
- Świadczenie usług (np. zarządzanie, doradztwo, wsparcie administracyjne),
- Wypłata świadczeń na rzecz beneficjentów w ramach struktury, gdy istnieje powiązanie z innymi podmiotami.
Przykład 2:
Fundacja rodzinna udziela pożyczki spółce operacyjnej, której beneficjentem i członkiem zarządu jest ta sama osoba. Jeśli wartość pożyczki przekracza 10 mln zł – pojawia się obowiązek dokumentacyjny i konieczność uzasadnienia rynkowości warunków.
Interpretacje podatkowe – co mówią organy?
Choć temat fundacji rodzinnych jest jeszcze stosunkowo nowy, pojawiają się już interpretacje podatkowe dotyczące ich relacji z przepisami dotyczącymi cen transferowych.
Interpretacja indywidualna z 5.12.2023 r., sygn. 0111-KDIB1-3.4010.556.2023.1.MBD
Dyrektor KIS uznał, że fundacja rodzinna, wypłacając świadczenie beneficjentowi będącemu właścicielem spółki, w której fundacja ma udziały, może znajdować się w relacji powiązanej z tą spółką. W związku z tym transakcje między fundacją a spółką (np. pożyczki, wynajem) wymagają badania pod kątem cen transferowych.
Rekomendacje praktyczne
Dla fundacji rodzinnych kluczowe jest:
- przeanalizowanie powiązań między fundacją a innymi podmiotami (osobowe, kapitałowe),
- identyfikowanie transakcji z podmiotami powiązanymi,
- ocena, czy mają one charakter gospodarczy,
- analiza, czy spełniają definicję transakcji kontrolowanej,
- w razie potrzeby - przygotowanie dokumentacji TP i formularza TPR.
Warto również pamiętać, że interpretacje indywidualne w tym zakresie są nadal nieliczne, dlatego rekomendowane jest podejście ostrożnościowe i konsultacja z doradcą podatkowym.
Fundacja rodzinna, mimo że nie prowadzi działalności typowo operacyjnej, może wchodzić w relacje z podmiotami powiązanymi, które podlegają przepisom o cenach transferowych. Dla właścicieli firm i planujących sukcesję majątkową to istotny obszar, który warto monitorować. Odpowiednie przygotowanie dokumentacji i świadomość obowiązków pozwoli uniknąć sankcji oraz zwiększyć bezpieczeństwo podatkowe całej struktury rodzinnej.
Więcej artykułów na temat cen transferowych:
